“Bilgi toplumu”nda yaşadığımız söylenen bir çağda bilgi neye tekabül etmektedir? Bilginin kaynakları ve türleri nelerdir? Bilgi sosyal bir inşa mıdır? Faydasız bilgi nedir? Bilgi-değer, bilgi-zihniyet, bilgi-ideoloji, bilgi-eylem, bilgi-iktidar ilişkilerinin ele alınacağı seminerde bu ve benzeri sorular etrafında bir tartışma yürütmek hedeflenmektedir. Bilgi bombardımanına maruz kaldığımız bir dönemde Müslüman olarak neyi, nasıl ve niçin bilmemiz gerektiği soruları, okuma metinleri ışığında cevaplanmaya çalışılacaktır.
Bu kapsamda ilk hafta bilginin mahiyeti, kaynakları ve türleri; ikinci hafta modern bilgi/bilim anlayışı, pozitivizm ve postmodernizm meseleleri; üçüncü hafta ise Müslümanlar olarak bizim bilgiyle ilişkimiz işlenecektir.
Dersin temel amacı bir “bilgi” aktarımından daha çok, ümmetin önemli bir problematiği üzerinde bir düşünme zemini oluşturabilmektir.
Adalet, iyi, doğru, kötü gibi kavramları çok sık kullanır ve önemlerini hayatımızdaki merkezi konumlarından biliriz. Hayatımızı üzerine bina ettiğimiz bu kavramlar ahlâk alanına aittirler ve Allah’la, insanla, doğayla ilişkimizi belirlerler. Ancak bu kavramlar ve ahlâk olgusu üzerine pek kafa yorduğumuz söylenemez.
İnsan ve değerleri dersi; temelde ahlâk konusunu sosyolojik, psikolojik ve felsefî temalarla işlemeyi öngören bir işleyişe sahiptir. Ahlâkın doğası ve kaynağı, evrenselliği ve yerelliği, gerçekliği ve geçerliliği, bireyselliği ve toplumsallığı, dinle ilişkisi gibi konular irdelenecek, örneklerle tartışılmaya çalışılacaktır. Böylece hayatımızın merkezindeki bu kavram ve olgulara dair sistematik bir düşünme, etraflı bir kafa yorma ameliyesi gerçekleştirilecektir.
İlk hafta, ahlâk kavramının tanımı ve mahiyeti, Allah ve din ile ilişkisi, irade ve özerklik konusu; ikinci hafta, felsefe ve sosyolojide ahlâk, evrensel ahlâk, ahlâk kuramları; üçüncü hafta, pratik yönüyle ahlâk ve örnekleri, Müslümanın ahlâk anlayışı konuları işlenecektir. Bunların yanında konular makaleler ile zenginleştirilecek, bir kitap ile mütalaa edilecektir. Böylece insan tutum ve davranışlarına, bilgiyi ve dini anlama biçimine yön veren hatta onları belirleyen ve hayatı üzerine inşa ettiğimiz bir olguyu öğrenmek amaçlanmaktadır.
“Kurucu peygamberlerin vefatından sonra dinlerde mezhepleşme kaçınılmaz, tarihi ve sosyolojik bir gerçekliktir.”
İtikadî, siyasi, hak, batıl, sapık gibi sıfatlarla anılan mezheb olgusunun, ortaya çıktığı koşullar itibariyle değerlendirilmesi bu dersin konusudur. Mezheb olgusunu ortadan kaldırmak veya yok saymak mümkün değildir. Peki mezheb olgusuna nasıl bir bilgi ve değerler kümesi üzerinden bakılması gerekmektedir?
Akıl akletmek; fıkıh fıkhetmek, arayış, merak ve ilmî tecessüsü bugün de sürdürmek, bilgiyi nereden elde etmek, nasıl yorumlamak ve nasıl bir değere yaslanmakla söz konusu olabilir?
Bu derste ele alınacak konular arasındadır.
“Modernleşme teorileri ve modernleşme ile ilgili araştırmalar, modernite sürecinin farklı boyutlarını vurgularken, bilimle ilgili boyutunu ikinci planda görme eğilimi taşırlar. Meseleye, Türkiye’nin ve Türk toplumunun modernleşmesi (veya modernleşememesi) açısından bakıldığında durum biraz daha iç karartıcıdır; modernleşme sürecimizde bilimin, bilimsel kurumların, bilimi icra eden bilim adamlarının ya da bilime inanan entelektüellerin rolü merkezi ve birinci dereceden bir rol olduğu halde, entelektüel literatürümüzde, modernleşmemizin bilimle ilişkisi konusunda çok az şey bulabilirsiniz. Şüphesiz bu merkezi role ilişkin miyopluk, bilimin, bilimsel bilginin, bilim adamı entelektüelin iktidarla/güçle’ ilişkisiyle ilgilidir. Türkiye’nin ve Türk toplumunun modernleşme süreciyle ilgili metinlerde bil imin rolünün ihmal inin, başka bir söyleyişle modernleşme ile bilim arasındaki ilişki konusundaki entelektüel körlüğün ülkemiz entelektüelleri arasında yaygın olmasının nedenlerinden biri, onların modem Batıdan ithal ettiğimiz bilimin ve bilimsel bilginin iktidarla/güçle hiçbir ilişkisinin bulunmadığı mitine derin bağlılıklarıdır. Burada öne sürülebilecek bir başka neden hem modernleşme sürecimizin hem de bilimin ya da bilimsel bilginin Türkiye’ye girişinin bizatihi kendisinin, iktidar/güç mekanizmaları ya da süreçlerinden geçerek gerçekleşmesidir. Ekonomimiz, kültürümüz, toplumsal kurumlarımız ne kadar iktidar/güç mekanizmalarının kaprislerine maruz kalmışlarsa, düşünme tarzlarımız da o kadar kalmışlardır. Toplumumuzun modem bilimi ve onun türevi dünya görüşünü kendi rızasıyla almayı denediği apaçık bir bedahet olsa bile.”
Bu derste ‘sorgulayan bilgi’ ile tarafsız, kimliksiz, ‘insanlığa yarar sağlamaktan başka!?’ hiçbir bagaja sahip olmadığı varsayılan, yani pazarlanan bilimin teorik ve pratik zemini anlatılacaktır.
Geleneksel ve Modern ikilemi arasında gidip geliyoruz. Bir yanımızla kadim değerlere özlem ve ilgi duyarken; zihnimiz ve yaşadığımız hayat ve moralite başka yerlere denk düşüyor.
Kadim Ethik ya da Modern moralite arasındaki dünyamız derste değerlendirilecek.
Birinci Kademe ilk hafta: Körlük ya da Modern Aklı Sorgulamak; ikinci hafta: “Bilinmeyen Bilinenler” ve Sokratik Metot; üçüncü hafta: Bir Özgürleşme Pratiği Olarak Politik Felsefe
İkinci kademe ilk hafta: Kadim Ethik ya da Modern Moralite; İkinci hafta, Klasik Çözüm: Sokrates’ten Farabi’ye; Üçüncü hafta: Modern Çözüml(er): Machiavelli’den Heidegger’e konuları işlenecektir.
